Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Cmentarz żydowski przy ul. Broniewskiego w Ostrowi zostanie upamiętniony. Teraz jest tu targowisko. 23.05.2022

Milena Jaroszewska
Milena Jaroszewska
W Ostrowi przy ul. Broniewskiego, tu gdzie jest miejskie targowisko, znajduje się cmentarz żydowski. Jest to trudna sytuacja, bo robiąc zakupy na rynku... chodzi się po cmentarzu, po szczątkach zakopanych 80 - 140 cm pod powierzchnią ziemi. Miasto Ostrów Mazowiecka postanowiło ten problem rozwiązać.

Targowisko zamiast cmentarza

Targowisko na cmentarzu żydowskim to jeden z tych problemów Ostrowi, które na rozwiązanie czekają od lat. Okazuje się jednak, że Ostrów nie jest odosobnionym przypadkiem - takich miast jest w Polsce dużo więcej. I, jeśli na miejscu cmentarza jest skwer lub targowisko, można próbować zmienić przeznaczenie terenu i powstrzymać bezczeszczenie mogił. Jednak zdarzają się sytuacje, gdy na miejscu cmentarza powstają osiedla bloków, domy lub centra handlowe - wtedy już nic nie da się zrobić...

Żydzi zostali sprowadzeni do Ostrowi w XVII w. w celu poprawy sytuacji gospodarczej i finansowej miasta po zniszczeniach i wyludnieniu spowodowanym wojnami szwedzkimi i zarazami. W XIX w. stanowili już 60 % społeczeństwa. Ich życie w mieście zostało zakończone przez zagładę podczas II wojny światowej.

W Ostrowi po wojnie, jak w wielu innych miejscach, wobec braku wspólnoty żydowskiej teren najpierw był zaniedbany, a następnie w tym pragmatyzmie dnia codziennego - a być może za cichą zgodą teren uprzątnięto i zorganizowano targowisko. I to trwa do dzisiaj

- mówił burmistrz miasta Jerzy Bauer.

Problem trwa od 20 lat

20 lat temu Związek Gmin Żydowskich zgodnie z prawem zgłosił roszczenie do terenu przy ul. Broniewskiego oraz do cmentarza przy Wołodyjowskiego (tam sytuacja została uregulowana). Próby uregulowania kwestii cmentarza przy Broniewskiego są podejmowane od 20 lat przez kolejne władze miasta. Jednak to w ostatnich latach nastąpił przełom.

W poniedziałek 23 maja miało miejsce uroczyste podpisanie porozumienia dotyczącego upamiętnienia starego cmentarza żydowskiego przy ulicy Broniewskiego pomiędzy miastem Ostrów Mazowiecka a Związkiem Gmin Wyznaniowych Żydowskich.

Intensywne działania mające przywrócić spoczywającym tu ciałom spokój i szacunek rozpoczęły się ok. półtora roku temu. W tym czasie należało rozwiązać szereg problemów. O problemach opowiedziała Małgorzata Balcerzak, kierownik Delegatury Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ostrołęce.

Ponad 550 mogił

Po pierwsze okazało się, że w ewidencji widnieje zapis "właściciel nieokreślony" co stanowiło pierwszy formalny problem. Ponadto należało określić precyzyjnie granice cmentarza - analiza starych przedwojennych map niewiele wyjaśniała. Postanowiono zbadać teren przy użyciu georadaru. W 2021 przeprowadzono badanie geofizyczne - wykonano całkowicie nieinwazyjne badanie gruntu. Badanie georadarem polega na wysłaniu fal elektromagnetycznych, które napotykając przeszkodę odbijają się od niej i rejestrują. Dzięki temu udało się określić, gdzie znajdują się szczątki.

Okazało się, że przy Broniewskiego znajduje się ponad 550 mogił. Mogiły rozpoczynają się tuż przy obiektach handlowych (prawdopodobnie część z nich może znajdować się również pod budynkami) i są rozsiane na znacznej powierzchni dzisiejszego targowiska. W niektórych grobach znajdują się pozostałości trumien. Udało się zarejestrować także część muru okalającego cmentarz.

Kolejną kwestią będzie sposób upamiętnienia cmentarza - będzie to kompromis między religią a uwarunkowaniami lokalnymi, bo jest to przestrzeń miejska. Cmentarz zostanie wpisany do rejestru zabytków.

Dziedzictwo żydowskie to dziedzictwo polskie

Michał Laszczkowski, p.o. dyrektora Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków przybliżył wszystkim obecnym podejście Żydów do pochówku - prawo żydowskie dopuszcza ekshumację tylko w szczególnie wyjątkowych przypadkach, dlatego przeniesienie szczątków Żydów pochowanych przy Broniewskiego jest niemożliwe. Michał Laszczkowski zwrócił uwagę na bardzo smutną rzecz: Polacy nie traktują dziedzictwa żydowskiego jako naszego dziedzictwa. Mimo że Żydzi byli powstańcami w powstaniu kościuszkowskim, powstaniu styczniowym i listopadowym, byli działaczami "Solidarności".

Tak naprawdę te kilkadziesiąt lat po II wojnie światowej pozbawiło nas, chrześcijan, jakiejkolwiek wiedzy o polskich Żydach.

- mówił.

W spotkaniu wzięli udział m.in.: Jakub Wiśniewski z Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Andrzej Oczkowski - przedstawiciel Zarządu Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, Michał Laszczkowski, p.o. dyrektora Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków, Małgorzata Balcerzak - kierownik Delegatury Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ostrołęce oraz Piotr Puchta - dyrektor Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na ostrowmazowiecka.naszemiasto.pl Nasze Miasto