Targowisko zamiast cmentarza
Targowisko na cmentarzu żydowskim to jeden z tych problemów Ostrowi, które na rozwiązanie czekają od lat. Okazuje się jednak, że Ostrów nie jest odosobnionym przypadkiem - takich miast jest w Polsce dużo więcej. I, jeśli na miejscu cmentarza jest skwer lub targowisko, można próbować zmienić przeznaczenie terenu i powstrzymać bezczeszczenie mogił. Jednak zdarzają się sytuacje, gdy na miejscu cmentarza powstają osiedla bloków, domy lub centra handlowe - wtedy już nic nie da się zrobić...
Żydzi zostali sprowadzeni do Ostrowi w XVII w. w celu poprawy sytuacji gospodarczej i finansowej miasta po zniszczeniach i wyludnieniu spowodowanym wojnami szwedzkimi i zarazami. W XIX w. stanowili już 60 % społeczeństwa. Ich życie w mieście zostało zakończone przez zagładę podczas II wojny światowej.
W Ostrowi po wojnie, jak w wielu innych miejscach, wobec braku wspólnoty żydowskiej teren najpierw był zaniedbany, a następnie w tym pragmatyzmie dnia codziennego - a być może za cichą zgodą teren uprzątnięto i zorganizowano targowisko. I to trwa do dzisiaj
- mówił burmistrz miasta Jerzy Bauer.
Problem trwa od 20 lat
20 lat temu Związek Gmin Żydowskich zgodnie z prawem zgłosił roszczenie do terenu przy ul. Broniewskiego oraz do cmentarza przy Wołodyjowskiego (tam sytuacja została uregulowana). Próby uregulowania kwestii cmentarza przy Broniewskiego są podejmowane od 20 lat przez kolejne władze miasta. Jednak to w ostatnich latach nastąpił przełom.
W poniedziałek 23 maja miało miejsce uroczyste podpisanie porozumienia dotyczącego upamiętnienia starego cmentarza żydowskiego przy ulicy Broniewskiego pomiędzy miastem Ostrów Mazowiecka a Związkiem Gmin Wyznaniowych Żydowskich.
Intensywne działania mające przywrócić spoczywającym tu ciałom spokój i szacunek rozpoczęły się ok. półtora roku temu. W tym czasie należało rozwiązać szereg problemów. O problemach opowiedziała Małgorzata Balcerzak, kierownik Delegatury Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ostrołęce.
Ponad 550 mogił
Po pierwsze okazało się, że w ewidencji widnieje zapis "właściciel nieokreślony" co stanowiło pierwszy formalny problem. Ponadto należało określić precyzyjnie granice cmentarza - analiza starych przedwojennych map niewiele wyjaśniała. Postanowiono zbadać teren przy użyciu georadaru. W 2021 przeprowadzono badanie geofizyczne - wykonano całkowicie nieinwazyjne badanie gruntu. Badanie georadarem polega na wysłaniu fal elektromagnetycznych, które napotykając przeszkodę odbijają się od niej i rejestrują. Dzięki temu udało się określić, gdzie znajdują się szczątki.
Okazało się, że przy Broniewskiego znajduje się ponad 550 mogił. Mogiły rozpoczynają się tuż przy obiektach handlowych (prawdopodobnie część z nich może znajdować się również pod budynkami) i są rozsiane na znacznej powierzchni dzisiejszego targowiska. W niektórych grobach znajdują się pozostałości trumien. Udało się zarejestrować także część muru okalającego cmentarz.
Kolejną kwestią będzie sposób upamiętnienia cmentarza - będzie to kompromis między religią a uwarunkowaniami lokalnymi, bo jest to przestrzeń miejska. Cmentarz zostanie wpisany do rejestru zabytków.
Dziedzictwo żydowskie to dziedzictwo polskie
Michał Laszczkowski, p.o. dyrektora Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków przybliżył wszystkim obecnym podejście Żydów do pochówku - prawo żydowskie dopuszcza ekshumację tylko w szczególnie wyjątkowych przypadkach, dlatego przeniesienie szczątków Żydów pochowanych przy Broniewskiego jest niemożliwe. Michał Laszczkowski zwrócił uwagę na bardzo smutną rzecz: Polacy nie traktują dziedzictwa żydowskiego jako naszego dziedzictwa. Mimo że Żydzi byli powstańcami w powstaniu kościuszkowskim, powstaniu styczniowym i listopadowym, byli działaczami "Solidarności".
Tak naprawdę te kilkadziesiąt lat po II wojnie światowej pozbawiło nas, chrześcijan, jakiejkolwiek wiedzy o polskich Żydach.
- mówił.
W spotkaniu wzięli udział m.in.: Jakub Wiśniewski z Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Andrzej Oczkowski - przedstawiciel Zarządu Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, Michał Laszczkowski, p.o. dyrektora Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków, Małgorzata Balcerzak - kierownik Delegatury Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Ostrołęce oraz Piotr Puchta - dyrektor Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
- Młodzież wzięła udział w kursie. Zadbają o bezpieczeństwo podczas biegu w Komorowie
- Dwa zderzenia na skrzyżowaniu w Daniłowie. Doszło do nich niemal w tym samym czasie!
- 102-lecie OSP Prostyń. Zobaczcie zdjęcia ze strażackiego jubileuszu
- Pracowity weekend ostrowskich strażaków. Wszystko przez silny wiatr
- Pierwsza Komunia Święta w parafii Chrystusa Dobrego Pasterza w Ostrowi Maz., 22 maja
- Andrzejewo. Biskup poświęcił pomnik Stefana Wyszyńskiego
Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?